💡 नवीन कर प्रणाली अंतर्गत कर स्लॅब – FY 2023-24 (AY 2024-25)
जर तुम्ही आर्थिक वर्ष 2023-24 (AY 2024-25) साठी आयकर विवरणपत्र (ITR) भरत असाल, तर लक्षात घ्या की त्या वर्षासाठी नवीन कर प्रणालीचे स्लॅब वेगळे आहेत. खाली त्या कालावधीतील नवीन कर स्लॅब दिले आहेत:
| उत्पन्न श्रेणी (₹) | कर दर (%) |
|---|---|
| ० – ३,००,००० | ०% |
| ३,००,००१ – ६,००,००० | ५% |
| ६,००,००१ – ९,००,००० | १०% |
| ९,००,००१ – १२,००,००० | १५% |
| १२,००,००१ – १५,००,००० | २०% |
| १५,००,००१ व त्यापेक्षा अधिक | ३०% |
🧾 जुनी कर प्रणालीतील स्लॅब दर – FY 2024-25, FY 2023-24, FY 2022-23, FY 2021-22
जुलै 2024 च्या अर्थसंकल्पात जुन्या कर प्रणालीतील स्लॅबमध्ये कोणताही बदल केलेला नाही. त्यामुळे जे लोक 2024-25 साठी जुनी कर प्रणाली निवडतील, त्यांना पूर्वीप्रमाणेच स्लॅब वापरून कर भरावा लागेल.
📌 जुनी कर प्रणालीत वयावर आधारित कर सवलती:
| व्यक्तीचे वय | करमुक्त उत्पन्न मर्यादा |
|---|---|
| 60 वर्षांखालील (सामान्य) | ₹2.5 लाख |
| 60 – 80 वर्ष (वरिष्ठ नागरिक) | ₹3 लाख |
| 80 वर्षांवरील (अत्यवृद्ध) | ₹5 लाख |
| अनिवासी भारतीय (NRI) | ₹2.5 लाख |
📊 जुनी कर प्रणालीतील स्लॅब दर
➤ सामान्य व्यक्ती (वय < 60 वर्ष):
| उत्पन्न श्रेणी (₹) | कर दर (%) |
|---|---|
| ० – २,५०,००० | ०% |
| २,५०,००१ – ५,००,००० | ५% |
| ५,००,००१ – १०,००,००० | २०% |
| १०,००,००१ व पुढे | ३०% |
➤ वरिष्ठ नागरिक (60–80 वर्ष):
| उत्पन्न श्रेणी (₹) | कर दर (%) |
|---|---|
| ० – ३,००,००० | ०% |
| ३,००,००१ – ५,००,००० | ५% |
| ५,००,००१ – १०,००,००० | २०% |
| १०,००,००१ व पुढे | ३०% |
➤ अत्यवृद्ध नागरिक (80 वर्षांवरील):
| उत्पन्न श्रेणी (₹) | कर दर (%) |
|---|---|
| ० – ५,००,००० | ०% |
| ५,००,००१ – १०,००,००० | २०% |
| १०,००,००१ व पुढे | ३०% |
🔁 जुनी व नवीन कर प्रणालीचे FY 2024-25 साठी तुलनात्मक स्लॅब
| करयोग्य उत्पन्न (₹) | जुनी कर प्रणाली | नवीन कर प्रणाली |
|---|---|---|
| ० – २,५०,००० | ०% | ०% |
| २,५०,००१ – ३,००,००० | ५% | ०% |
| ३,००,००१ – ५,००,००० | ५% | ५% |
| ५,००,००१ – ७,००,००० | २०% | ५% |
| ७,००,००१ – १०,००,००० | २०% | १०% |
| १०,००,००१ – १२,००,००० | ३०% | १५% |
| १२,००,००१ – १५,००,००० | ३०% | २०% |
| १५,००,००१ व त्याहून अधिक | ३०% | ३०% |
🧮 नवीन कर प्रणालीत आयकर कसा मोजावा?
- जर तुम्ही 2024-25 साठी नवीन कर प्रणाली निवडली असेल, तर कर गणना करताना नवीन स्लॅब लक्षात घेतले पाहिजेत.
- स्टँडर्ड डिडक्शन, सेक्शन 80C, इत्यादी वजावट नवीन प्रणालीत लागू नाहीत (फक्त स्टँडर्ड डिडक्शन ₹50,000-₹75,000 लागू होतो).
- ₹7 लाख पर्यंत उत्पन्नासाठी सेक्शन 87A अंतर्गत पूर्ण सवलत मिळते, म्हणजे कर भरावा लागत नाही.
👉 उदाहरण:
जर तुमचं एकूण उत्पन्न ₹9 लाख असेल, तर खालीलप्रमाणे कर गणना होईल (नवीन स्लॅबनुसार):
- ₹3 लाखपर्यंत – 0%
- ₹3–6 लाख – 5% = ₹15,000
- ₹6–9 लाख – 10% = ₹30,000
एकूण कर = ₹45,000 (+ सेस 4%)
💡 नवीन कर प्रणाली अंतर्गत FY 2024-25 साठी वजावटीत बदल
नवीन कर प्रणालीमध्ये 2024-25 या आर्थिक वर्षासाठी काही वजावटीत सुधारणा करण्यात आली आहेत.
➡️ साधारण वजावट (Standard Deduction)
संपूर्ण वर्षासाठी पगार किंवा पेन्शनवरून ₹75,000 पर्यंत वजावट करता येईल (पूर्वी ₹50,000 होती).
➡️ कलम 80CCD(2) अंतर्गत वजावट
जर नियोक्त्याने कर्मचाऱ्याच्या NPS खात्यात भर दिला असेल, तर आता मूळ पगाराच्या 14% पर्यंत वजावट घेता येते (पूर्वी 10%).
📊 उदाहरण: नवीन कर प्रणाली अंतर्गत कर कसा मोजावा?
🧾 समजा, FY 2024-25 मध्ये एखाद्या व्यक्तीचे एकूण उत्पन्न ₹20,00,000 आहे.
तिला ₹75,000 ची स्टँडर्ड डिडक्शन आणि ₹2,00,000 ची NPS वजावट मिळते.
| बाब | रक्कम (₹) |
|---|---|
| एकूण उत्पन्न | ₹20,00,000 |
| स्टँडर्ड डिडक्शन | ₹(75,000) |
| NPS वजावट 80CCD(2) | ₹(2,00,000) |
| नेट करयोग्य उत्पन्न | ₹17,25,000 |
🧮 कर गणना (New Regime)
| स्लॅब | कर दर | रक्कम (₹) | कर (₹) |
|---|---|---|---|
| 0 – ₹3,00,000 | 0% | ₹3,00,000 | ₹0 |
| ₹3,00,001 – ₹7,00,000 | 5% | ₹4,00,000 | ₹20,000 |
| ₹7,00,001 – ₹10,00,000 | 10% | ₹3,00,000 | ₹30,000 |
| ₹10,00,001 – ₹12,00,000 | 15% | ₹2,00,000 | ₹30,000 |
| ₹12,00,001 – ₹15,00,000 | 20% | ₹3,00,000 | ₹60,000 |
| ₹15,00,001 – ₹17,25,000 | 30% | ₹2,25,000 | ₹67,500 |
| एकूण कर | – | – | ₹2,07,500 |
| 4% सेस | – | – | ₹8,300 |
| Final कर देयक | – | – | ₹2,15,800 |
👴 जुनी कर प्रणाली अंतर्गत कर कसा मोजावा?
🧾 समजा एखाद्या व्यक्तीचे FY 2024-25 मध्ये एकूण उत्पन्न ₹17,00,000 आहे आणि त्याला खालीलप्रमाणे वजावट मिळते:
| वजावट | रक्कम (₹) |
|---|---|
| 80C | ₹1,50,000 |
| 80CCD(1b) (NPS) | ₹50,000 |
| 80D (मेडिकल) | ₹25,000 |
| 80TTA (सेव्हिंग्स बँक व्याज) | ₹10,000 |
| एकूण वजावट | ₹2,35,000 |
➡️ नेट करयोग्य उत्पन्न: ₹17,00,000 – ₹2,35,000 = ₹14,65,000
🧮 कर गणना (Old Regime)
| स्लॅब | कर दर | रक्कम (₹) | कर (₹) |
|---|---|---|---|
| 0 – ₹2,50,000 | 0% | ₹2,50,000 | ₹0 |
| ₹2,50,001 – ₹5,00,000 | 5% | ₹2,50,000 | ₹12,500 |
| ₹5,00,001 – ₹10,00,000 | 20% | ₹5,00,000 | ₹1,00,000 |
| ₹10,00,001 – ₹14,65,000 | 30% | ₹4,65,000 | ₹1,39,500 |
| एकूण कर | – | – | ₹2,52,000 |
| 4% सेस | – | – | ₹10,080 |
| Final कर देयक | – | – | ₹2,62,080 |
🔍 तुम्ही कोणत्या कर स्लॅबमध्ये बसता हे कसे समजावे?
- व्यक्तीला दरवर्षी नवीन आणि जुनी कर प्रणालीमधून एक निवडावी लागते.
- नवीन प्रणाली ही default आहे, पण जुनी प्रणालीमधून जास्त डिडक्शन घेता येतात.
- कर स्लॅब समजून घेणे आणि स्वतःचा अंदाज बांधणे आवश्यक आहे – जास्त बचत कोणत्या प्रणालीमध्ये होईल हे बघा.
टीप:
जर तुमचं उत्पन्न ₹50 लाखांपेक्षा जास्त असेल, तर सर्प्लस लागू होतो.
दोन्ही कर प्रणालीमधील फायदे आणि तोटे तपासून निवड करणे फायदेशीर ठरते.
कर आकारणीसाठी आपल्या उत्पन्नावर कोणते कर स्लॅब आणि दर लागू होतील हे समजून घेण्यासाठी, सर्वप्रथम आपले “नेट टॅक्सेबल उत्पन्न” किती आहे हे जाणून घेणे आवश्यक आहे.
जर एखाद्या व्यक्तीने जुनी कर प्रणाली (Old Tax Regime) निवडली असेल, तर त्या व्यक्तीस काही सूट व कपात (exemptions and deductions) मिळू शकतात — जसे की House Rent Allowance (HRA) exemption, Leave Travel Allowance (LTA), standard deduction आणि 80C ते 80U या कलमांतर्गत विविध कपात.
या सर्व सवलती व कपात वजा केल्यानंतर उरलेले उत्पन्न म्हणजेच “नेट टॅक्सेबल इनकम” होय, ज्यावर आपण आयकर भरावा लागतो.
उदाहरण:
जर आपले एकूण उत्पन्न ₹12 लाख असेल आणि आपल्याला ₹2.10 लाख कपात मिळत असेल (80C, 80TTA, 80CCD(1B)), तर टॅक्सेबल इनकम होईल ₹9.9 लाख (₹12 लाख – ₹2.10 लाख).
जुनी कर प्रणालीप्रमाणे ₹5 लाख ते ₹10 लाखच्या स्लॅबवर 20% दराने कर लागेल.
नवीन कर प्रणालीतील (New Tax Regime) बदल:
एप्रिल 1, 2024 पासून नवीन कर प्रणालीत काही बदल झाले आहेत:
- पगार किंवा पेन्शनवर ₹75,000 स्टँडर्ड डिडक्शन दिले जाईल.
- Tier-I NPS खात्यात नोकरी देणाऱ्याच्या योगदानावर मूलभूत पगाराच्या 14% पर्यंत कपात (80CCD(2)) मिळेल.
वरील उदाहरणात टॅक्सेबल उत्पन्न ₹9.9 लाख आहे, जे आता 7 लाख ते 10 लाख या स्लॅबमध्ये मोडते आणि यावर 10% दराने कर लागेल.
सरचार्ज (Surcharge) काय आहे?
जर कोणाचे नेट टॅक्सेबल उत्पन्न ठरावीक मर्यादेपेक्षा जास्त असेल, तर मूळ कराच्या रकमेवर सरचार्ज आकारला जातो.
2023 पासून नवीन कर प्रणालीतील सरचार्ज दर:
| उत्पन्न मर्यादा | सरचार्ज दर |
|---|---|
| ₹50 लाखपर्यंत | शून्य |
| ₹50 लाख – ₹1 कोटी | 10% |
| ₹1 कोटी – ₹2 कोटी | 15% |
| ₹2 कोटीहून अधिक | 25% |
जुनी कर प्रणालीतील सरचार्ज दर (FY 2024-25):
| उत्पन्न मर्यादा | सरचार्ज दर |
|---|---|
| ₹50 लाखपर्यंत | शून्य |
| ₹50 लाख – ₹1 कोटी | 10% |
| ₹1 कोटी – ₹2 कोटी | 15% |
| ₹2 कोटी – ₹5 कोटी | 25% |
| ₹5 कोटीहून अधिक | 37% |
विशेष लक्षात ठेवा: काही उत्पन्नांवर जसे की इक्विटी शेअर्स, म्युच्युअल फंड विक्रीवरील भांडवली नफा, डिव्हिडंड — या सर्वांवर सरचार्ज 15% च्या पुढे जात नाही.
मार्जिनल रिलीफ (Marginal Relief) म्हणजे काय?
जर सरचार्जची रक्कम उत्पन्न वाढीपेक्षा जास्त असेल, तर त्या व्यक्तीस ‘मार्जिनल रिलीफ’ दिला जातो.
उदाहरण:
कोणाचे टॅक्सेबल उत्पन्न ₹51 लाख आहे.
कर (सरचार्जशिवाय): ₹13,42,500
सरचार्ज (10%): ₹1,34,250
पण उत्पन्न वाढले आहे फक्त ₹1 लाखाने, त्यामुळे सरचार्ज ₹1,34,250 लावल्यास नफा होणार नाही.
यासाठी ₹50 लाखवर कर मोजून (₹13,12,500) त्यात ₹1 लाख वाढवून नवीन मर्यादा दिली जाते: ₹14,12,500
→ अंतिम कर: ₹13,42,500 + ₹70,000 (रिलीफनंतर सरचार्ज) + ₹56,500 (सेस) = ₹14,69,000
FY 2020-21 ते FY 2022-23 साठी नवीन कर प्रणालीतील कर स्लॅब:
| उत्पन्न श्रेणी | कर दर |
|---|---|
| ₹2,50,000 पर्यंत | Nil |
| ₹2.5L – ₹5L | 5% (₹2.5L पेक्षा जास्त रकमेवर) |
| ₹5L – ₹7.5L | ₹12,500 + 10% (₹5L नंतरच्या रकमेवर) |
| ₹7.5L – ₹10L | ₹37,500 + 15% |
| ₹10L – ₹12.5L | ₹75,000 + 20% |
| ₹12.5L – ₹15L | ₹1,25,000 + 25% |
| ₹15L पेक्षा जास्त | ₹1,87,500 + 30% |
सामान्य विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs):
1. कोणाला कर भरावा लागतो?
ज्यांचे एकूण उत्पन्न करमाफी मर्यादेपेक्षा जास्त आहे, त्यांना ITR भरावा लागतो.
2. बेसिक एग्झेम्प्शन लिमिट किती आहे?
- जुनी प्रणाली:
- <60 वर्ष: ₹2.5 लाख
- 60–80 वर्ष: ₹3 लाख
- 80 वर्ष: ₹5 लाख
- नवीन प्रणाली: सर्वांसाठी ₹3 लाख
3. वरिष्ठ नागरिकांसाठी करमुक्त मर्यादा काय आहे?
जुनी प्रणाली: ₹3L (60+) आणि ₹5L (80+)
नवीन प्रणाली: ₹3L (वय विचारात न घेता)
4. सरचार्ज कधी लागतो?
₹50 लाखाहून जास्त उत्पन्न असल्यास
5. HUF नवीन कर प्रणाली निवडू शकतो का?
होय
6. कलम 87A अंतर्गत सवलत कोणाला मिळते?
- जुनी प्रणाली: ₹5L पर्यंत उत्पन्न असणाऱ्यास ₹12,500 पर्यंत सवलत
- नवीन प्रणाली: ₹7L पर्यंत उत्पन्न असणाऱ्यास ₹25,000 पर्यंत सवलत
7. नवीन प्रणालीत कोणती कपात मिळते?
- 80CCD(2): NPS मध्ये नियोक्त्याचे योगदान
- ₹75,000 स्टँडर्ड डिडक्शन (पगार/पेन्शनवर)
8. NRI व HUF ला 87A चा लाभ मिळतो का?
नाही
9. कोणती उत्पन्ने करमुक्त आहेत?
PPF व्याज, सुकन्या समृद्धी खाते, शेती उत्पन्न इत्यादी.
10. पेन्शनवर कर लागतो का?
होय, पेन्शन व फॅमिली पेन्शन दोन्हीवर कर लागतो.
📌 निष्कर्ष:
- नवीन कर प्रणाली मध्यमवर्गीयांसाठी फायदेशीर आहे, विशेषतः ज्या व्यक्ती गुंतवणूक करत नाहीत त्यांच्यासाठी.
- जुनी कर प्रणाली जास्त वजावट घेणाऱ्यांसाठी योग्य आहे.
- दोन्हीपैकी कोणतीही रचना निवडण्याचा पर्याय करदात्याकडे आहे.